Si te rrisim nje bebe te shendeteshme

Shumë faktorë ndikojnë në rritjen e fëmijës duke e përfshirë këtu edhe trashëgimi n ë, ushqimin dhe gjendjen shëndetësore. Mund të vlerësohet në shumë mënyra. Nëse ushqimi është adekuat dhe nëse nuk ekziston ndonjë sëmundje kronike shumica e fëmijëve arrijnë rritje dhe zhvillim normal.

Bebet
Bebet dhe fëmijët zakonisht nuk rriten në mënyrë ideale të barabartë-ata kanë tendencë të rriten në “periudha”. Te ata ndryshim në lartësi dhe peshë shfaqet për kohë të shkurtë. Viti i parë i jetës është periudha e rritjes më të shpejtë. Mesatarisht në vitin e parë, bebe e lindur me 3.2 kg do ta trefishojë peshën dhe do të peshojë rreth 10 kg.

Fëmijët e vegjël
Në vitin e dytë normal rritja ngadalësohet, fëmija mesatarisht shton në peshë nga 2-3 kg çdo vit të ardhshëm deri në “majën” e madhe të dytë që ndodh në pubertet.

Metodat për vlerësimin e rritjes
Ekzistojnë mënyra të ndryshme që të vlerësohet rritja të fëmijët dhe adoleshentët. Më shpesh përdoren këto :

• Matjet themelore që përfshijnë peshën , lartësinë dhe madhësinë e kokës.
  
• Vlerësimi i përmbajtjes trupore, siç është indi dhjamor dhe masa muskulare.
  
• Njehsimi i BMI (body mass index)
  
• Krahasimi me standardet-duke i shfrytëzuar vijat e rritjes dhe hartat e rritjes, të cilat mundësojnë matjet të interpretohen objektivisht.
  

Vlerësimi i përmbajtjes trupore
Përfshin disa matje ekzakte siç është përcaktimi i indit dhjamor dhe masës muskulore. Ato janë matje të shtrenjta, të komplikuara dhe që realizohen me vështirësi. Zakonisht shfrytëzohen në hulumtimet mjekësore.

Indeksi i masës trupore (BMI)
Përcaktimi i BMI është mënyra më e shpeshtë që të vlerësohet se një i rritur a është nën peshën normale për të, me peshë normale, ose mbi peshën normale. Ky është një numër që e interpreton peshën në relacion me lartësinë e atij personi. Njehsohet ashtu që pjesëtohet pesha e shprehur në kilogramë me lartësinë e shprehur në metra katrorë.

BMI te fëmijët dhe adoleshentët
Nëse BMI është prej 20-25 atëherë llogaritet si peshë e shëndoshë. Kjo vlen për të rriturit por, nuk vlen për fëmijët. Te të rriturit, rritja ka mbaruar dhe nëse BMI është më e lartë kjo tregon se sasia e indit dhjamor është e zmadhuar. Fëmijët rriten dhe te ata sasia e indit dhjamor ndryshon tërë kohën si edhe BMI i tyre. P.sh., ky indeks është më i vogël gjatë moshës parashkollore e pastaj rritet deri në pubertet dhe deri në periudhën e të rriturit.

Vijat standarde dhe hartat e rritjes
Këto harta shfrytëzohen për vlerësimin e rritjes te fëmijë t . Ato janë fituar nga hulumtime të mëdha mbi popullatën dhe e pasqyrojnë diapazonin normal të lartësisë dhe të peshës, për popullatën e dhënë, në cilëndo moshë, deri në periudhën e të rriturit. Në vendin tonë shfrytëzohen harta internacionale të rritjes, të cilat janë përpunuar në bazë të hulumtimeve mbi popullatat nga më shumë shtete të ndryshme.

Kur të drejtoheni te mjeku?
Nëse jeni të brengosur rreth rritjes së fëmijës tuaj ose nëse keni çfardo pyetje dhe paqartësi në lidhje me këtë.

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• Pediatrit tuaj
  
• Klinika e Pediatrisë-Ambulanca Endokrinologjike
  

bukur jo keq me pelqen kjo teme

Zhvillimi i fėmijės 1-3 Muaj

Zhvillimi social dhe emocional

Nga vetë lindja, të porsalindurit fillojnë të komunikojnë dhe t'ju dërgojnë sinjale pas të cilave duhet të kuptoni se ata janë të lodhur ose të uritur apo përkundrazi, janë të disponuar për lojë. Ata vazhdimisht mësojnë dhe zhvillohen, ndërsa prindërit e kanë për detyrë të ndihmojnë që këto procese të zhvillohen pa pengesa. Duke u kujdesur për beben tuaj ju do të mësoni t'i identifikoni shenjat e saj (“gjuhën e bebeve”). Nëse nuk i njihni dhe nuk u përgjigjeni këtyre sinjaleve, fëmija reagon me të qarrë. Të porsalindurit nuk e kuptojnë që janë persona të veçantë. Nuk dinë se kush i ushqen dhe kush u ndihmon kur qajnë. Qeshin që nga java 5-7 ndërsa q eshin në zë rreth muajit të tretë. Shumica e bebeve para se të mbushin tre muaj qajnë shumë, sidomos pasdite dhe në mbrëmje. Mos e shkundni për ta qetësuar pasi që mund ta lëndoni.

Të dëgjuarit dhe të parit
Të porsalindurit kanë dëgjim të zhvilluar, ata dëgjojnë tinguj edhe para se të lindin. E kthejnë kokën nga ana prej nga vjen zëri. Muskujt e syve te ata, nuk janë të zhvilluar mjaftueshëm edhe pse ata shohin (sidomos me sy gjysmë të mbyllura), kështu që nuk mund t'i organizojnë fotografitë vizuele në forma me kuptim. I tërheq drita e fortë, ngjyrat e forta . Diku nga java e gjashtë sytë lëvizin së bashku. Objekti i parë që e njeh është fytyra e nënës. Gjatë tre muajve të parë, ata fillojnë të njohin disa fytyra të veçanta dhe sende (p.sh. lodrën e tyre).

Zhvillimi fizik
Tetë javët e para foshnjat nuk kanë kontroll në lëvizjet dhe aktiviteti i tyre fizik është refleksiv–i pavullnetshëm: ata e lëvizin trupin kur zgjohen; por ata ende nuk dijnë si të veprojnë që me qëllim ta lëvizin ndonjë pjesë të trupit. Prezent janë reflekset primitive – refleksi i të thithurit, i lakmisë, i të kapurit. Rreth javës së tetë mësojnë ta lëvizin kokën derisa janë të shtrirë në bark. Në muajin e tretë i zbulojnë duart dhe shputat e veta dhe i vështrojnë ato se si lëvizin në ajër, fillojnë t'i lëvizin grushtat drejt fytyrës suaj ose drejt ndonjë objekt të cilin duan ta prekin.

Të folurit dhe gjuha
Për të porsalindurin mënyra e vetme për të komunikuar është të qarit. E rëndësishme është që t'i përgjigjeni sa më herët, që ta kuptojë se ju jeni aty për të. Diku rreth 7-8 javësh fillojnë ta zbulojnë zërin e tyre dhe fillojnë të gugasin dhe të prodhojnë tinguj me zanore. Rreth javës së tetë dëgjojnë derisa u flisni, pastaj u përgjigjen me tinguj të caktuar sikur flisni.

Si ta nxisni zhvillimin e fëmijës?
Përkrahni zhvillimin e bebes tuaj me aktivitetet që vijojnë: Bëni një lodër mobile dhe e lidhni mbi krevatin që ta shohë. Ledhatojeni beben, i flitni ndjeshëm dhe shfrytëzojeni emrin e saj, i lëshoni muzikë, i këndoni, mbajeni më shumë në dorë, le t'ju shohë në fytyrë derisa i flisni, e luhatni.

Shenja që sugjerojnë pengesë në zhvillimin e fëmijës
Të gjithë fëmijët janë të ndryshëm dhe zhvillohen me shpejtësi të ndryshme, kështu që nëse fëmija juaj nuk i bën gjërat e lartëpërmendura, nuk do të thotë se është i sëmurë. Megjithatë nëse fëmija juaj dallohet shumë nga fëmijët tjerë, ose jeni të brengosur për zhvillimin e tij ose u duket se ngec kërkoni ndihmë nga profesionisti (pediatër). Shenjat që sugjerojnë që ndoshta vërtetë bëhet fjalë për pengësë në zhvillim janë:

• Trupin e ka jozakonshëm të plogësht apo të shtangur.
  
• Dora apo këmba e njërës anë dallon në krahasim me anën tjetër në tonusin muskular.
  
• Gishtat e dorës gjithmonë janë të mbledhura në grusht.
  
• Deri në muajin e dytë – tretë nuk i sheh personat rreth vehtes.
  
• Nuk bën gu-gu .
  
• Thithja e gjirit është e kompromituar.
  
• Periudha të gjata të të qarit dhe vështirësi të mëdha që të qetësohet.
  
• Fëmija është jozakonshëm i urtë dhe i qetë.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë

• Pediatri juaj.
  
• Infermierja e patronazhit .
  
• Klinika e Pediatrisë – Ambulanca Konsultative e Neonatologjisë
  

Zhvillimi i fėmijės • 6-9 dhe 9-12 muaj

Zhvillimi social dhe emocional

Diku rreth muajit të gjashtë foshnja e kupton që është person më vehte dhe se edhe ju jeni person më vehte, andaj brengoset nëse nuk ju sheh ose nëse nuk ju ndjen në afërsi. Fillon të njoh ndjenja të ndryshme dhe senzacione-p.sh., ndjenjë urie ose ndjenjë që është i vetëm. Ajo është e aftë ta kuptojë çka është e rëndësishme për të, p.sh. anëtarët e familjes. I shpreh ndjenjat e saj-p.sh. dëshira ta merrni në duar ose t'i jepni ndonjë lodër. Kënaqet të flasë apo të luajë me ndonjë, kjo është mosha kur fëmija është shumë i shoqërueshëm.

Zhvillimi motorik
Në këtë periudhë foshnja fut në gojë gjithçka. Buzët dhe gjuha janë pjesët më të ndjeshme të trupit dhe përmes tyre fëmija merr të dhëna për formën, përbërjen dhe shijen. Fillon të haj ë ushqim të fortë, në fillim e miksuar e më vonë vetëm e imtësuar, nën kontrollin tuaj. Për të është e vështirë të përtyp, pasi gjer atëherë vetëm ka thithur, prandaj mund ta mbajë ushqimin në gojë. Mëson që diçka guxon ta gëlltis si për shembull ushqimin, e diçka jo, p.sh. lodrën. Gjatë këtyre katër muajve fëmija juaj do të jetë i aftë:

• Të kthehet nga barkas në shpinë dhe anasjelltas.
  
• Të rrijë vetëm ca çaste nëse e veni në pozitë të ulur, më vonë do të mësojë të rrijë edhe pa e mbajtur.
  
• Të ngrihet kur është i shtrirë në bark.
  
• I shtrirë në bark, fillon të lëviz në fillim në stil komandos (duke u shtyrë me duart) e pastaj zvarritet.
  
• E kap trokatësen dhe e shkund.
  
• E kalon lodrën nga njëra dorë në tjetrën.
  
• I kap këmbët, luan me to dhe i fut në gojë.
  

Të parit dhe të dëgjuarit
Foshnja juaj është e aftë të:

• Fokusojë sende të vogla, pasi që tashmë muskujt e syve funksionojnë mirë.
  
• Percepton thellësi, prandaj frikësohet nga lartësia dhe nga rrëzimi.
  
• Kthehet kah zërave dhe tingujve që i njeh.
  
• Vetë prodhon tinguj, jo vetëm verbalisht por edhe duke i goditur sendet.
  

Të folurit dhe gjuha
Tingujt që i krijon ngjasojnë në fjalë të vërteta. Fëmija juaj:

• Sigurisht do të shqiptojë njera pas tjetrës një zanore dhe një bashkëtingëllore, si nëna ose babi. Fjala “nëna” është fjala e parë që ndoshta do ta thotë, por jo se e kupton domethënien e saj.
  
• Mëson të shfrytëzojë tinguj të ndryshëm kështu që do të mësojë si të reagojë në to. Kënaqet në zërat që i krijon.
  
• Eksperimenton me imitimin e tingujve të ndryshëm, si klik, zëra të ndryshëm me buzët si dhe me zëra që ngjasojnë në fjalë.
  
• Shfrytëzon më shumë fjalë dhe zëra të ndryshëm që të shprehë emocione të ndryshme.
  
• Ndëgjon me vëmendje kur flisni, dhe mundohet t'ju përgjigjet duke shfrytëzuar tinguj bebesh të pakuptueshëm
  

Si ta nxisni zhvillimin e fëmijës tuaj?
Bebet kanë nevojë më të madhe për të qënë në komunikim me njërëzit tjerë, se sa të luajnë me lodra.

• I flisni duke e parë në sy.
  
• Luani lojra si “këtu është hunda jote e kjo është hunda e nënës”
  
• Luani lojra me kapjen dhe lëshimin e lodrës nga dora, më shumë herë (fëmijët e duan këtë lojë në këtë moshë).
  
• Luani symbyllazi në atë mënyrë që ta fshihni fytyrën tuaj pas ndonjë libri dhe ngjashëm. Pastaj, thireni në emër kur do të paraqiteni.
  

Shenja që sugjerojnë për pengesë në zhvillimin
Fëmijët zhvillohen me shpejtësi të ndryshme, kështu që nëse fëmija juaj nuk mund t'i bëjë të gjitha gjërat që janë të përmendura më lartë nuk do të thotë që ka pengesë në zhvillim. Megjithatë, nëse dallon shumë nga fëmijët e tjerë të moshës së tij, ose nëse jeni të brengosur për zhvillimin e tij ose ju duket që ngec, kërkoni ndihmë profesionale (pediatër). Shenjat që sugjerojnë në pengesa në zhvillim përfshijnë:

• Nuk mund të rrijnë ulur.
  
• Nuk buzëqeshin e as qeshin në zë.
  
• Pamundësi të kapin dhe të mbajnë sende.
  
• Nuk mund të kapin një send dhe ta fusin në gojë.
  
• Nuk kthehen kur i thërrisni në emër.
  
• Tregojnë rezistencë gjatë dhënies së ushqimit të fortë.
  
• Pamundësi të krijojnë tinguj dhe zëra të ndryshëm.
  
• Pamundësi për të kontaktuar me shikim.
  
• Nuk shfaqin gëzim kur i shohin të afërmit.
  
• Duken sikur nuk e njohin nënën e tyre dhe anëtarët e tjerë të familjes.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë

• Pediatri juaj.
  
• Klinika e Pediatrisë – Ambulanca Konsultative e Ne urologjisë
  
• ^ 9-12 Muaj
• Zhvillimi social dhe emocional
  Fëmija juaj “flet” duke prodhuar zëra të njohshëm, do që t'i flisni dhe t'i përsërisni fjalë të thjeshta. Zakonisht frikësohet nga të panjohur, por formon relacione të posaçme me anëtarët e familjes. Personaliteti i tij u bëhet më i qartë. Karakteristikat e zhvillimit në këtë periudhë janë këto:
  

  
  
  • Ata e dinë se kur dilni jashtë e kur do të ktheheni, dhe se ju jeni këtu, edhe pse nuk mund t'ju shohin-loja e tyre e preferuar ende është symbyllazi. Ata ende mendojnë që nëse ata nuk ju shohin juve, edhe ju nuk i shihni ata.
    
  • Kuptojnë se janë persona të veçantë dhe mund ta njohin vehten në pasqyrë.
    
  • Tashmë kanë krijuar konkluzione rreth asaj se ç'duan e çfarë nuk duan -kundërvihen nëse orvateni të bëni restrikcione të caktuara.
    
  • Qeshin dhe “llomotisin” dhe mundohen të kyçen në konverzacion.
    
  • Mund të imitojnë lëvizje të thejshta me duart p.sh. “u bie shuplakave” ose “pa-pa”.
    
  • Ata janë shumë të ndjeshëm, të varur nga ju dhe të kujdesshëm me të huaj.
    

  Zhvillimi motorik
  Kthesa e madhe në zhvillimin motorik është kur do fillojnë të lëvizin vetë. Mund të shtyhen me duart, të lakohen ose të zvarriten. Ose të ecin me ndihmën e dubakut. Problemi kryesor tani është siguria. Duhet t'i siguroni të gjitha pikat e rrezikshme në shtëpi, të jenë larg fëmijës. Për këtë periudhë karakteristike është:
  
  

  
  
  • Orvaten të ngrihen duke u mbajtur për mobiljesh.
    
  • Disa bebe ecin, edhe pse shumica do të fillojnë të ecin gjatë muajve që vijojnë.
    
  • Mund të kapin ndonjë send, me ndihmën e gishtave.
    
  • Tregojnë kah sendet me gisht dhe mund të mbartin sendin nga njëra dorë te tjetra.
    
  • Nuk munden ta vendosin sendin te vendi por shpesh e hedhin nëse u bezdiset.
    
  • Nuk mund të rrijnë ulur gjatë nëse nuk i mbani.
    
  • Është e mundshme që të fillojnë të ushqehen vetë, të ulur në karrike speciale, por zakonisht më interesant e kanë ta thithin ose ta mbajnë ushqimin në gojë se sa ta hanë.
    
  • Mund të pijnë nga gotë speciale për ta.
    

  Gjuha dhe të folurit
  Bebeja juaj e kupton qëllimin e bisedës, dhe nëse nuk mund të shqiptojë fjalë të kuptueshme, “flet” me ju me intonacion të saktë të zërit. Bebeja juaj:
  
  

  
  
  • Mund të thotë fjalë të thjeshta si në-na, ba-ba.
    
  • I njeh disa fjalë.
    
  • Lëviz me kokën që të thotë jo.
    
  • Tingujt që i prodhon tashmë janë më specifike për gjuhën e tij personale.
    
  • Do muzikë dhe ritëm, dhe kërcen dhe luan pas ritmit.
    
  • Do përsëritje të këngëve.
    

  Si ta nxisni zhvillimin?
  Fëmijët e kësaj moshe më shumë duan që të jenë me njerëz, por tregojnë interes edhe për lodra sidomos për lodra që lëvizin dhe bëjnë zhurmë. Sugjerimet që vijojnë ndikojnë në mënyrë nxitëse për zhvillimin:
  
  

  
  
  • I bëni kuti në kuzhinë, të cilën ai vetë mund ta mbyllë dhe ta hapë. I jepni kusi dhe lugë që të trokasë.
    
  • I këndoni këngë dhe ia përsëritni refrenet. Vallëzoni me të derisa i këndoni.
    
  • Furnizohuni me libra të zakonshëm me fotografi të qarta (libra të ilustruar).
    
  • Luani symbyllazi. I flisni shumë.
    
  • Uleni te vendi i tij dhe e rrethoheni me lodra që të luajë.
    
  • I jepni të ngasë troler ose karrocë të vogël.
    

  Shenja që sugjerojnë në pengesa në zhvillim
  Fëmijët zhvillohen me shpejtësi të ndryshme, kështu që nëse fëmija juaj nuk mund t'i bëjë të gjitha gjërat që janë të përmendura më lartë nuk do të thotë që ka pengesë në zhvillim. Megjithatë, nëse dallon shumë nga fëmijët tjerë të moshës së tij, ose nëse jeni të brengosur për zhvillimin e tij ose ju duket që ngec, kërkoni ndihmë profesionale (pediatër). Shenjat që sugjerojnë në pengesa në zhvillim përfshijnë:
  
  

  
  
  • Nuk tregon gëzim kur sheh person që e njeh.
    
  • Nuk tregon frikë kur e largojnë nga ai që kujdeset për të.
    
  • Nuk rri ulur në moshë prej 9-10 muajsh.
    
  • Nuk fillon të lëviz përreth, në asnjë mënyrë.
    
  • Nuk interesohet për sendet.
    
  • Gugatja nuk bëhet më komplekse.
    
  • Nuk gugat në konverzacion me të tjerë.
    

  Ku të drejtoheni për ndihmë?
  
  

  
  
  • Pediatri juaj
    
  • Instituti për Nëna dhe Fëmijë
    
  • Klinika e Pediatrisë, Ambulanca Konsultative Neurologjike
    
  </LI>
  

Shtatzania, çfarë ndodh me bebin dhe nënën ne muajt e shatzanise bazuar ne javet e shtatzanise.

Tremujori I pare.
Foto si zhvillohet bebja
Java 3

Fekondimi
ndodh 2-3 jave nga dita e pare e menstruacioneve te fundit. Kjo
konsiderohet dita e pare e shtatzanise, prandaj duhet ta mbash mend.
Veza është sa nji maje gjilpere dhe po merr rrugën për ne miter.

Java 4

Veza vendoset ne miter dhe fillon “zhvillimin”

Java 5

Embrioni është tashmë 2-3 mm lungime, rreth tij është formuar shtresa mbrojtese.

Menstruacionet te janë vonuar, megjithëse ke shenjat e ardhjes, dhimbje, zmadhim gjoksi dhe dhimbje kokë


Java 6

Tani fillon te ndjesh qe je shtatzene, dallon ndryshimet ne trup.
Shfaqet perzjerja-me shpesh ne mëngjes ose kur ndjen ere gatimi.
Ndihesh
e lodhur sepse metabolizmi jot është shpejtuar për te përballuar
ndryshimet ne organizmin tënd. Mitra rritet dhe peshon mbi fshikzen e
urines, duke I ulur volumin, kështu qe ndjen nevojen për te shkuar ne
tualet me shpesh.
Megjithëse embrioni (bebi) është akoma I vogël, 4
dhomat e zemrës se tij janë formuar, zemra I rreh me 180/min,
gjithashtu është formuar tubi neural, nga I cili do zhvillohet truri
dhe palca e shtylles kurrizore te bebit.


Java 7


Truri
I bebit është ne zhvillim, fillon te formohet tubi tretes dhe
gjymtyret. Koka është shumë e madhe ne krahasim me pjesen tjetër te
trupit dhe mbeshtetet ne kraharor.
Ti ndihesh gjithmonë e me keq (te perzjera ne mëngjes, te vjella, te cilat mund te zgjatin gjithë ditën).

Java 8


Ne
këtë moment , embrioni (bebi) është 2,5 cm I gjatë. Dallohet fytyra,
maja e hundës, goja dhe dy vija në vend te qepallave. Gjymtyret rriten
ne vazhdim, organet kryesore kanë zënë vendin e tyre.
Barku jot
rritet ngadalë dhe ti fillon të kesh neps, hormonet do të ulin
tensionin e gjakut, do ndjesh marrje mendsh nëse do ngihesh pernjehere
nga krevati.

Java 9


Embrioni
(bebi) rritet shpejt dhe ka përmasat e një “luleshtrydhe”. Fillon ti
zhvillohen sytë, veshet, sistemi gjenital, urinar. Ne përfundim te
kësaj jave bebi do këtë qepalla, dhe mushkeri. Melcia e bebit fillon te
prodhoje gjak (qeliza gjaku) dhe formohet kordoni ombilikal.

Ti
ndjen trashje ne mes. Mishrat e dhembeve bëhen te ndjeshem (me te bute)
dhe rrjedhin gjak, sidomos kur lan dhembet Kur je shtatzene është shumë
e lehtë te besh infeksion ne mishrat e dhembeve, prandaj duhet të
shkosh tek stomatologu për kontroll.


Java 10


Mitra
jote është sa nji portokalle dhe ne brendesi te saj zhvillohet bebi qe
tashmë është sa një kumbull. Kartilazhi qe formoi si fillim skeletin e
bebit transformohet ne kocke. Gjymtyret zgjaten dhe shfaqen berrylat
dhe gjunjet.
Ty te është zmadhuar gjoksi dhe sigurisht ke nevojë për recipeta me numer me të madh.

Java 11

Ne
tre javet ne vazhdim bebi jot do dyfishoje dimensionet. Periudha
delikate për zhvillimin e tij afersisht kaloi, ndërsa rreziku për te
humbur shtatzanine është me I vogël.
Sasia e përgjithshme e gjakut
qe qarkullon ne trupin tënd është rritur dhe do vazhdoje te rritet deri
ne javen e 30. Për këtë arsye floket tani kanë me shumë shkelqim dhe
thonjtë janë me te shendetshem.

Jave 12

Fillon
te duket pak barku sepse mitra, e cila është zmadhuar shtyhet përpara.
Tani mund te ndihet me mirë nga mjeku. Kontrolli mjeksor duhet bërë ne
javen e 8 dhe ne javen e 12. Zemra jote punon me shumë sepse duhet te
pompoje një sasi gjaku me te madhe se zakonisht; do djersitesh me shumë
dhe temperatura e trupit tënd do rritet.

Bebi tani peshon
afersisht 18 grame dhe është 6,5 cm I gjatë. Gishtat e këmbës I ka te
ndara dhe fytyra është formuar komplet. Fillon te zhvillohen organet
gjenitale te jashtme, do zgjase edhe pak para se te duken ne eko.

Tremujori i dytë


Java 13

Nuk
e ndjen akoma, por bebi jot është I gjalleruar, ka filluar te levize.
Deri ne mbarim te tremujorit të parë, të gjitha organet e tij janë
komplet te formuara. Zemra I rreh shpejt, dy here me shpejt sesa nji
njeriu te rritur. Lekuren e ka te kuqe, te tejdukshme, pa dhjam.

Lajmi
I mirë për ty është qe tani shpeton nga te perzjerat e mengjesit nga
java ne vazhdim. Fatkeqesisht mund te shfaqen probleme te tjera: disa
femra kanë probleme me “daljen jashtë” gjatë kësaj periudhe te
shtatzanise. Keshillohet konsumimi I sa me shumë frutave dhe perimeve
dhe te pish 2 liter ujë pa gaz çdo ditë.


Java 14

Ne
tremujorin e dytë, shumica e femrave ndihen me mirë. Placenta tani
kujdeset për ushqimin dhe prodhimin e hormoneve, kështu qe ti do
shpetosh nga te perzjerat dhe pse jo do ndihesh më me energji.

Trupi jot peson ndryshime: lekura erresohet dhe nji vijë ne ngjyrë te mbyllur (vija nigra) zbret mes barkut.
Bebi tani përgjigjet ngacmimeve si zhurma, drita, prekje edhe sepse ti nuk e ndjen akoma te levize.

Java 15

Bebi
jot tani është 10 cm I gjatë. Pas çdo ditë I qartesohen sytë, veshet,
buzët dhe hunda. I rriten qerpiket. Fillon te këtë refleksin e thithjes.

Ti
ndihesh me mirë! Lekura jote është e ndjeshme ndaj diellit. Mund te
shfaqen pika kafe si quka te cilat do zhduken pas lindjes.
Kockat
e bebit fillojnë te forcohen, dhe dhembet zhvillohen ne brendesi te
mishrave te dhembeve, prandaj është e rëndësishme të kesh diete me
shumë kalcium, për mos u konsumuar rezervat e tua..


Java 16


Gjymtyret e bebit janë formuar, tani bebi ka thonj dhe vetulla. Mund te thith gishtin e madh te këmbës.
Ndjen
levizjet e para-shumë fine, si disa buleza gazi. Tani mund të shkosh
për kontrollin e dytë tek mjeku, gjatë se cilit do të te bëhet
ekografi. Ekografia e pare është për te caktuar ditën e lindjes, ndërsa
te tjerat ne vazhdim për të parë zhvillimin e bebit dhe pozicionin e
tij.
Ti ke shtuar goxha ne peshe, sidomos ne vithe, kofshe dhe bark.

Java 17

Barku
është gjithmonë e me I dukshëm. Për arsyet te sasise se rritur te
gjakut hundet e ke te zena dhe mund të kesh rrjedhje gjaku nga hundet.
Floket bëhen me yndyre shumë me shpejt se zakonisht.

Bebi tani
është me I rëndë sesa placenta; është I gjatë I dobët, ne këtë periudhe
lekura e gishtave ka marrë rrudha dhe bebi ka shenja gishtash.


Java 18


Trupi
jot vazhdon te rritet; ke shtuar afersisht 2 deri ne 6 kilogram dhe
ndonjëherë ke dhimbje ne vithe nga zgjatja e ligamenteve. Nuk fle dot
mirë, kështu qe kthehu ne një anë, e mbeshtetur ne jasteke. Sekrecionet
vaginale janë me te shumta tani.
Je plot energji dhe mund te mendodh për te ndjekur kurse paralindjes.
Ushtrimet e frymemarrjes dhe te forcimit te muskujve do të jenë shumë te nevojshme gjatë lindjes.

Bebi është 20 cm I gjatë dhe thith lengun amniotik ne mushkeri (ndihmon ne zhvillimin e mushkerive)


Java 19


Me
zmadhimin e barkut, kerthiza zgjerohet. Je ne gjysmen e rrugës. Mund të
kesh dhimbje kurrrizi sepse mitra është zmadhuar dhe zhvendos qendren e
rendeses. Shplodhu me kembet e ngritura dhe mundohu mos te ngresh pesha.

Bebi leviz shumë dhe mund te ndjesh goditjen e pare.


Java 20

Bebi
jot rritet me shpejtesi: tani ai peshon 260 de gram, dhe është 25 cm i
gjatë. Muskujt po marrin po ndjekin zhvillimin normal, ti e ndjen kur
ai zgjatet ne bark, ai kthehet sa ne një anë ne tjetrën dhe bën
akrobaci te vogla.

Për shkak te zmadhimit te barkut, mund të
kesh djegje te stomakut dhe probleme me tretjen. Perdor qumësht dhe çaj
mente. Duhet te hash shpesh dhe nga pak, duke u pertypur ngadalë, kjo
do të beje te ndihesh me mirë.


Java 21

Lekura
e barkut është zgjeruar shumë dhe prandaj është e thate dhe te kruhet.
Duhet te lyhesh sa me shpesh me krem hidratant ose vaj për beba dhe
bezdisja do kaloje. Kujdes nëse kruarja është ne te gjithë trupin duhet
të shkosh tek mjeku.

Bebi peshon tani 450 gram dhe ka akoma vend
te levize lirshem. I zhvillohet degjimi dhe mund ti përgjigjet
muzikes.Trupi I mbulohet nga nji substance e bardhe e cila prodhohet
nga gjendrat dhjamore për ti mbrojtur lekuren.

Java 22

Bebi
jot është I shkathet ne levizje dhe ti e ndjen këtë. Qe ne këtë moment
mund ti kendosh ninulla. Shkencetaret kanë vërtetuar se veshet e bebit
janë formuar komplet ne këtë periudhe dhe mund te degjoje zhurmat e
jashtme. Gjithashtu mos hezito ti flasësh sa me shumë, sepse bebi
tashmë ta njeh zërin.

Ti do vesh re ne fytyre edhe gjaku te zmadhuara ndërsa mishrat e dhembeve janë te enjtur.


Java 23

Bebi tani është si kukull. Mund ti dallosh pjeset e trupit nëpërmjet prekjes se barkut tënd.
Bebi reagon ndaj zhurmave te forta, muzikes dhe zerave me te cilët është familjarizuar.
Ti
ke shtuar ne peshe 4,5 deri ne 7 kilogram. Kembet I ke te fryra dhe
mund të kesh plsje te venave, ndonjëherë ndjen nji dhimbje ne pjesen e
poshtme te barkut, janë muskujt te cilët zgjaten. Dhimbja kalon nëse
shplodhesh..


Java 24

Fillon
te ndjesh kontaktimet Braxton Hicks. Këto janë kontraktime fiziologjike
te cilat pompojne gjakun ne miter gjatë shtazanise dhe ndihmojne trupin
gjatë lindjes.

Bebi është 33 cm I gjatë dhe peshon 550 grame. I
zhvillohen muskujt. Mushkerite e bebit janë te zhvilluara mjaftueshem
qe bebi te “marrë fryme” vete.
Nëse do ta lindje tani, mundësia për te mbijetuar është e ulet.


Java 25

Bebi
tani ka arritur peshën 700 gram. Ka periudha gjumi dhe zgjuarje. Mitra
është bërë sa nji top futbolli dhe ka filluar te peshoje mbi fshikzen e
urines prandaj do urinosh gjithmonë e me shpesh.


Java 26


Bebi
rritet me ritm te shpejte. Godet fuqishem dhe ne te shumtën e rasteve
ndodh atëherë kur ti shplodhesh. Kycet e kembeve dhe fytyra te fryhen
sepse trupi jot mban ujë.
Lekura, nga shendoshja shfaqen te cara ne
gjoks, bark dhe kofshe. Është koha te përdorësh një krem special për te
hidratuar lekuren.

Java 27

Bebi shendoshet, formon depozita dhjami. Për here të parë do hapi sytë, qepallat nuk janë me te ngjitura.
Ti mund te besh lehtë infeksione urinare ne këtë periudhe, kështu qe duhet te pish shumë ujë.
Mund te ndjesh tension ne gjoks I cili mund te te bezdise.


Java 28

Nga
kjo jave dhe deri 72 ore pas lindjes gjoksi jot do prodhoje kolostru.
Ky përmban faktor imunitar te cilët mbrojne bebin sidomos ne këtë
periudhe kur sistemi I tij imunitar është I pazhvilluar.
Mjeku jot
do të therrase për kontroll çdo dy jave dhe do të masë me shumë kujdes
tensionin e gjakut. Mund të kesh nxehtesi pas lodhjes fizike.
Truri
I bebit rritet si përmasa dhe bëhet me kompleks. Ai mund te ndjej
shije, mund te dalloje midis te embles dhe te thartes dhe mund te këtë
edhe preferenca.

Zemra I rreh me fort kur ti flet; te njeh zërin.

Tremujori i tretë


Java 29


Bebi jot peshon tani rreth 1100 gram dhe është afersisht 40 cm I gjatë.
Gjatë
gjithë kohës zgjatet dhe te godet. Ndonjehere do ndjesh kontraktime te
përsëritshme (njera pas tjetres) ne bark, nuk ke pse shqetesohesh:
është bebi te cilin e ze lemza sepse ka thithur me shumë leng amniotik
nga cduhet.

Për shkak te peshes te cilën mban, te dhembin kembet dhe mund të kesh probleme me ekuilibrin.


Java 30


Shumica e fëmijëve kthehen me koken poshte gjatë kësaj jave, duke u pregatitur kështu për lindjen.

Hapesira ne miter tani është e pamjaftueshme, nuk I le vend bebit për levizje te teperta.

Tani
lodhesh me lehtë dhe ke dhimbje kurrizi. Është koha për te filluar
ushtrimet për forcimin e muskujve: kontraktimin dhe qetesimin e muskujve


Java 31


Bebi rritet ne peshe, tashmë ai peshon 1800 gram, dhe deri ne momentin qe do lindi pesha e tij do dyfishohet.
Ti ke probleme me frymemarrjen, sidomos pas veprimeve fizike. Mund te besh disa ushtrime frymarrjeje, por pa ekzagjeruar.


Java 32


Bebi tani është I gjatë 41 de cm.

Ti ke shtuar 9-12 kilogram ne peshe dhe nuk fle mirë. Kthehu ne nji anë dhe mbeshtetu ne shumë jasteke.


Java 33


Bebi është plot energji dhe godet fuqishem. Rritet edhe barku jot.

Urinon edhe me shpesh sesa deri tani.


Java 34


Bebi peshon afersisht 2200 gram dhe është 44 cm I gjatë. Truri dhe sistemi nervoz janë formuar komplet.
Me zbritjen e bebit drejt daljes, forma e barkut tënd ndryshon..


Java 35


Bebi jot I afrohet dimensioneve te nji bebi “gati për tu lindur”, peshon rreth 2500 gram.

Mund të fillosh pregatitjet për ngjarjen madheshtore

Java 36

Bebi është 2750 gram dhe 49 cm I gjatë. Koka e tij I afrohet daljes dhe ti mund te marrësh fryme me lehtë.
Urinon me shpesh sepse bebi peshon mbi fshikezen e urines dhe mund te humbasesh urine nëse teshtin apo kollitesh.

Duke filluar nga ky moment, kontrollet mjeksore duhet te jenë javore


Java 37

Bebi mund te marrë fryme, te thithe dhe te percjelle. Ka te formuar shumicen e reflekseve.
Ti ndjen mungese konforti te te shtohet çdo ditë.


Java 38


Bebi jot është gati për te ardhur. Kohezgjatja mesatare e shtatzanise është 266 ditë, d.m.th. 38 jave qe nga momenti I krijimit.

Ti nuk do shendoshesh me tepër se kaq. Bebi mund te marrë fryme vetëm, thonjtë e tij ne duar edhe këmbë forcohen çdo ditë.


Java 39


Tani bebi jot do shtoj shumë pak ne peshe, pesha mesatare ne lindje do jetë rreth 3500 gram.
Kockat e kokës janë gati për lindje, për te kaluar me lehtë ne vagin.

Qafa është paksa e hapur dhe ke kontraktime Braxton Hicks te fuqishme.


Java 40


Koka e bebit zbret ne segmentin e fundit te mitres dhe ushtron presion mbi qafen.
Bebi tani është 50 cm I gjatë dhe është I papritur momenti kur do dalë ne drite.

Java 41

Java 42
Pas pak kohësh do ta mbash ne krah për here të parë.


Keto informacione jane te marra nga nje gjenekolog

Zhvillimi
social dhe emocional
Edhe pse fëmijët e kësaj moshe kuptojnë
shumë fjalë, ata nuk mund të mendojnë në
mënyrë abstrakte-ata janë të përpiktë,
mendimtarë konkret. Nuk janë shumë të
ndëgjueshëm, shpesh nuk u përgjigjen
urdhërave. E kuptojnë ç'do të thotë “jo”,
por nuk mund t'i kontrollojnë impulset e
tyre. Karakteristikat e zhvillimit në këtë
periudhë përfshijnë:

• 
  Fëmija juaj është kureshtar, plot me
  energji dhe kërkon t'i kushtoni
  vëmendje.
  
• 
  Ai është shumë i varur dhe i lidhur,
  dhe duket sikur frikësohet që mos e
  braktisni.
  
• 
  Kënaqet në lojë me të rriturit,
  sidomos në lojëra me karakter
  përsëritës..
  
• 
  Tregon interes për fëmijë më të
  mëdhenj, por zakonisht luan vetëm. Ende
  nuk e ka zhvilluar aftësinë t'i ndajë
  gjërat me të tjerët.
  
• 
  I imiton të tjerët-p.sh., shtiret se
  gjoja bisedon në telefon.
  
• 
  Mund të bashkëpunojë rreth veshjes,
  pasi që do të imitojë dhe të marrë pjesë
  në këtë.
  
• 
  Përmirësohet aftësia të ushqehet
  vetë.
  

Karakteristikat tjera të zhvillimit janë:

• 
  Përmirësohet memoria.
  
• 
  Tregon aftësi të punojë me sende që
  shkojnë bashkë-p.sh. laps dhe letër.
  
• 
  Aftësi të radhisë fotografi në një
  tërësi, kube.
  
• 
  Aftësi të mbajë mend dhe të përsëris
  ndodhi të kaluara.
  
• 
  Kënaqet në lojëra të thjeshta
  “kinse”, p.sh. shtiret se flet me ndonjë
  në telefonin e tij-lodër.
  
• 
  Nuk e kupton madhësinë e sipërfaqes
  -p.sh. mund të frikësohet mos rrëzohet
  në kanalet e ujit, në banjo.
  

Zhvillimi motorik
Fëmija juaj tregon përparim të shpejtë në
lëvizjet, që do të thotë duhet ta
reorganizoni tërë shtëpinë. Fshihni larg
fëmijëve sendet që thyehen dhe ato të
rrezikshmet. Karakteristikat e zhvillimit:

• 
  Fëmija një vjeçar mund t'ju humbasë
  sysh shpejt, me dubak me katër rrota.
  
• 
  15 muajsh mund të ec vetë, me këmbë
  të hapura dhe me duar të ngritura. Deri
  në moshën dy vjeçare, fëmijët mësojnë të
  vrapojnë.
  
• 
  15 muajsh, ata ndalen në këmbë duke
  i shfytëzuar duart, por dy vjeç mund ta
  bëjnë këtë pa i shfrytëzuar duart.
  
• 
  Deri më dy vjet, shumica e fëmijëve
  mund të zbresin shkallëve nëse mbahen,
  por para se të kalojnë në shkallën e
  ardhshme ndalen në shkallë me të dyja
  këmbët.
  
• 
  Dy vjeç mund të shtypin butona dhe
  t'a shtypin rrezen e derës.
  

Zhvillimi i gjuhës

• 
  Në moshë 15 muajsh fëmija juaj
  mesatarisht di 10 fjalë.
  
• 
  Në moshë mes 18 muaj dhe 2 vjet
  mesatarisht ka në dispozicion 50 fjalë.
  
• 
  Deri 2 vjet, fëmijët mund ta
  shprehin me fjalë shumicën e asaj që
  duan ta thonë. Fjalitë bëhen më të gjata
  dhe më precize.
  
• 
  Të kuptuarit përmirësohet, ashtu që
  ata mund të mbajnë mend dy gjëra
  njëkohësisht-p.sh. ta marrë topin dhe ta
  çojë te babi.
  
• 
  Kur është i shqetësuar mund të flas
  me ndërprirjee ose të dyshohet rreth
  ndonjë fjale
  

Si ta nxisni zhvillimin e fëmijës tuaj?

• 
  I bleni lodra me kopsa dhe dorëza të
  cilat mund t'i shtypin.
  
• 
  I bleni libra të ilustruar të
  thjeshtë.
  
• 
  I bleni lodra të përbëra nga pjesë,
  që të mund t'i shpërbëjë.
  
• 
  I bleni libra me fotografia.
  
• 
  Luani loja me jo, p.sh. “a është
  vëllai nën krevat”?
  
• 
  Fëmijët e vegjël duan t'i imitojnë
  të tjerët. I siguroni sende për ta bërë
  këtë.
  
• 
  E lini ndonjëherë të lozin vetëm,
  duhet të mësojë të kënaqet vetë.
  

Shenja që sugjerojnë për pengesë në
zhvillimin
Fëmijët zhvillohen me shpejtësi të ndryshme,
ashtu që nëse fëmija juaj nuk mund t'i bëjë
të gjitha gjërat që janë të përmendura më
lartë nuk do të thotë që ka pengesë në
zhvillim. Megjthatë, nëse dallon shumë nga
fëmijët tjerë të moshës së tij, ose nëse
jeni të brengosur për zhvillimin e tij ose
ju duket që ngec, kërkoni ndihmë
profesionale (pediatër). Shenjat që
sugjerojnë në pengesa në zhvillim
përfshijnë:

• 
  Nuk tregon vetëdije për njerëz të
  ndryshëm.
  
• 
  Nuk tregon interes për anëtarët e
  familjes.
  
• 
  Nuk tregon frikë nga ndarja.
  
• 
  Ende nuk ec.
  
• 
  Nuk ecën stabil, sidomos nëse ka
  plogështi (flopy infant).
  
• 
  Nuk gugat shpesh.
  
• 
  Nuk di të thotë fjalë me domethënie.
  
• 
  Nuk dëgjon kur i flasin të tjerët.
  
• 
  Është shumë i qetë kur luan.
  
• 
  Nuk përgjigjet kur i flasin të
  tjerët.
  
• 
  Nuk është i aftë t'i tregojë sendet
  kur ia thua në emër.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• 
  
  Pediatri juaj.
  
• 
  Këshillimore për zhvillimin e
  fëmijës
  
• 
  Klinika e Pediatrisë – Ambulanca
  Konsultative e Ne urologjisë
  

Zhvillimi
social dhe emocional
Fëmija në këtë moshë veç më
shqipton fjali. Ka mësuar shumë gjëra
për raportet mes të afërmve, di t'i dojë
(empatia). Ka shumë vetëbesim dhe fjala
“jo” është më e pëlqyera për të.
Karakteristika tjera për këtë periudhë
janë:
Sulmet e mllefit/hidhërimit (temper
tantrum), kur fëmija e humb plotësisht
kontrollin.
Fëmijët e kësaj moshe duan të luajnë me
fëmijë tjerë, por për kohë të shkurtë,
pasi që ende nuk e kanë zhvilluar
aftësinë për t'i ndarë gjërat me të
tjerët. Janë të padurimshëm, nuk mund të
presin dhe u vjen rëndë kur duhet ata ta
bëjnë zgjedhjen. Ende nuk mund ta
kuptojnë shkakun pse diçka ndodh, dhe
nuk mund t'i kontrollojnë impulset.
Duan në gjithçka t'i imitojnë të
rriturit.

Zhvillimi i të kuptuarit
Edhe pse dinë të shqiptojnë
shumë fjalë ata nuk mund ta kuptojnë në
tërësi kuptimin e tyre. Karakteristikat
që vijojnë janë tipike për këtë
periudhë:
Fëmija dy vjeçar ende mendon që prindi
mund t'i lexojë mendimet e tij. Rëndë e
bën dallimin mes reales dhe imagjinatës.
Kënaqet në lojat “kinse” (shtirja) . Di
të heqë vija të ndryshme, pika dhe
rrethe, por ende nuk di të vizatojë
fotografi.

Zhvillimi motorik
Fëmija dyvjeçar ka vetëbesim në
aspekt të aftësive motorike, por nuk di
të vlerësojë kur duhet të ndalet. Shpesh
i teston kufijtë personalë. Nuk ka
aftësi ta vlerësojë rrezikun, prandaj
prindërit duhet t'i caktojnë kufijtë.
Ata duhet t'i ndihmojnë t'i zhvillojë
aftësitë, duke i siguruar vend të
sigurtë për të lojtur, por patjetër nën
kontrollin e të rriturve. Në këtë
periudhë fëmija do të mësojë të hipë
nëpër shkallë, ta shqelmojë topin dhe të
kërcejë. Ndihmon derisa e veshni dhe e
zhveshni.

Zhvillimi i gjuhës
Gjuha zhvillohet shumë shpejtë.
Fjalitë që i shqipton shpesh duken si pa
kuptim. Në vitin e dytë, shumica e
fëmijëve e dinë emërtimin e shumicës së
sendeve ndërsa deri në fund të vitit ata
mund të thonë fjali të shkurta. Deri në
vitin e tretë mund të ndjekin
instrukcione komplekse. Ende kohë pas
kohe i përziejnë “unë” me “ju”. Shumica
e fëmijëve të kësaj moshe nuk i
shqiptojnë qartë fjalët.

Vendosja e shprehive higjienike
(bërja e nevojës në nevojtore)
Në këtë moshë fëmijët janë të
përgatitur ta përdorin nevojtoren.
Megjithatë, disa fëmijë i preferojnë
pelenat ose u kthehen pelenave nëse lind
bebe e re në familje. Sugjerimet që
vijojnë mund të shërbejnë për vendosjen
e shprehive: E lini të përparojë me
shpejtësinë e tij, e inkurajoni ta marrë
përgjegjësinë. Nëse nuk përparon
mjaftueshëm shpejt, ndaluni pakëz dhe
orvatuni sërish kur të rritet edhe
pakëz. Nëse është i frikësuar ose nën
presion, më rëndë shkon në nevojtore.
Konsultoni pediatrin tuaj nëse mendoni
që mes jush dhe fëmijës krijohet nervozë
e madhe rreth kësaj çështjeje.

Si ta nxisni zhvillimin?

• Përkushtoni kujdes fëmijës sa
  herë që keni mundësi. I lexoni në zë
  dhe i flisni për fotografitë. I
  parashroni pyetje, tregoni interesim
  të vërtetë. Furnizohuni me lodra të
  ndryshme, letra për të vizatuar,
  kukulla, arusha, qen, karroca etj.
  
• Siguroni mundësi për të lojtur
  në oborr si rrëshqitëse, rërë etj.
  
• I përmbani në përpjekjet ta
  “hulumtojnë” botën, por keni kujdes
  për sigurinë e tij.
  

Shenja që sugjerojnë në probleme
në zhvillim
Të gjithë fëmijët zhvillohen me
shpejtësi të ndryshme, kështu që nëse
fëmija juaj nuk mund t'i bëjë të gjitha
gjërat që janë të përmendura më lartë
nuk do të thotë që ka pengesë në
zhvillim. Megjithatë, nëse dallon shumë
nga fëmijët tjerë të moshës së tij, ose
nëse jeni të brengosur për zhvillimin e
tij ose ju duket që ngec, kërkoni ndihmë
profesionale (pediatër). Shenjat që
sugjerojnë në pengesa në zhvillim
përfshijnë:

• Tantrume të shpeshta (sulme të
  hidhërimit).
  
• Nuk luan, as me fëmijë, e as me
  të rritur.
  
• Nuk do lojra me imagjinatë.
  Shpesh është në botën e vete dhe
  nuk përzihet me të tjerë.
  Rëndë vrapon.
  
• Është i plogësht.
  
• Nuk mund të hipë nëpër shkallë
  ose në mobilje të ulta. Nuk është i
  aftë për të hipur.
  
• Nuk është mjaftueshëm aktiv ose
  tepër aktiv, në krahasim me fëmijët
  e tjerë të moshës së tij.
  
• Nuk është i aftë të ushqehet
  vetë.
  
• Nuk shfrytëzon fjalë për t'u
  shprehur (t'u tregojë të tjerëve se
  ç'do).
  
• Nuk flet qartë, nuk kuptohet se
  ç'do të thotë.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• Pediatri juaj
  
• 
  Këshillimore për zhvillimin
  
• 
  Klinika e Pediatrisë, Ambulanca
  Konsultative Neurologjike.
  

Zhvillimi
social dhe emocional


Fëmija juaj tre – katër vjeçar nga foshnjë kalon në fëmijë. Ai
fillon të mësojë si të sillet me të tjerët, më mirë t'i kontrollojë
emocionet e veta edhe pse sigurisht do të ketë ende nga ndonjë tantrum
(reagim impulsiv). Fëmija juaj fillon t'i kuptojë traditat sociale, të jetë
i sjellshëm kur ka nevojë. Karakteristikat që vijojnë janë tipike:

• Fëmija tre vjeçar kënaqet të luajë me fëmijët e tjerë.
  
• Ende mund të ketë frikë nga zhurma, errësira, kafshët, përbindëshat
  etj.
  
• E zhvillon sensin për humor dhe dëshiron të qesh dhe të përsërisë
  fjalë të ndyta dhe situata të tilla.
  
• Ende kërkon qetësues (si kukullën apo batanien e tij) kur është i
  lodhur apo kur është larg nga shtëpia.
  
• Ka shumë ide stereotipe për atë se si duhet të jenë vajzat apo
  djemtë.
  
• Fillon ta marrë përgjegjësinë për tualetën e tij por mund të ketë
  aksidente gjatë ditës dhe mund të urinojë natën.
  

Në këtë periudhë shumica e fëmijëve tashmë i kanë marr eksperiencat e para
në foshnjore.

Zhvillimi i të kuptuarit
Bota e tij e brendshme është shumë e fuqishme. Disa herë e ka
vështirë ta kuptojë dallimin mes reales dhe asaj që e pretendon. Nuk gënjen
me shkak. Tregon një dijeni të caktuar për kohën dhe e kupton që pas natës
vjen dita. E kupton që prindërit nuk mund t'ia lexojnë mendimet. Ende nuk i
kupton gjërat si lartësia dhe madhësia.

Zhvillimi motorik
Në ketë moshë fëmijët kënaqen me aktivitetin fizik. Nuk janë shumë
të mirë në caktimin e aktivitetit, do të lodhen shpejt nëse nuk u ofrohen
aktivitete më të qeta. Mund ta rrotullojë dhe ta shqelmoj topin por hudhja
është ende e rëndë për atë. Lapsin (stilografin) e mban në mënyrë korrekte
në moshën katër vjeçare. Gjatë këtij viti do të mësojë te pres me gërshërë.

Gjuha
Në moshën tri vjeçare flet me fjali të thjeshta, shpesh belbëzon
dhe dyshohet rreth fjalëve. Disa trevjeçarë flasin qartë, të tjerët ende e
flasin gjuhën e bebeve. Në moshën tre vjet e gjysmë ata dijnë mesatarisht
1200 fjalë. Shpesh parashtron pyetje që fillon me çfarë, kush, ku dhe pse?
Mund të flasin për dje dhe për nesër.

Tualeta
Disa fëmijë arrijnë të mësojnë të shkojnë në banjo duke filluar nga
viti i tretë, të tjerët jo. Nëse keni edhe fëmijë tjetër, fëmija juaj mund
të ngec për shkurt që vetë ta bejë tuletën e tij. Mos u shqetësoni, nëse
ekziston shqetësim rreth kësaj pyetje, konsultoni profesionalist (pediatër).

Sugjerimet që mund ta nxisin zhvillimin e fëmijës tuaj
Lejohini atij më shumë aktivitete fizike. Furnizojeni me lodra të
thjeshta ashtu që fëmija juaj të mund ta mësojë bazën për lojërat grupore.
Furnizojeni me muzikë, këngë, fotografi dhe libra me përralla, mundësi të
vizatojë dhe të ngjyrosë. Fëmijët mund të kënaqen në emisione televizive të
përshtatshme. I ofroni shumë dashuri, argëtim, të qeshur, leje dhe kurajo.

Shenja që sugjerojnë për pengesë në zhvillimin
Të gjithë fëmijët nuk janë njësoj dhe nuk përparojnë me të njëjtën
shpejtësi, në qoftë se fëmija juaj nuk mund t'i bëjë gjërat të lartë
përmendura, nuk do të thotë që ka problem siguri. Megjithatë nëse dallohet
shumë nga fëmijët e tjerë apo nëse jeni të brengosur për zhvillimin e tij
ose ju duket që ai ngec kërkoni ndihmë profesionale (pediatër). Shenjat që
sugjerojnë për problem në zhvillimin :

• Nuk komunikon me fëmijët tjerë as me të rriturit gjatë lojës.
  
• Është tepër agresiv ose tepër i inhibuar (i tërhequr) me fëmijët
  tjerë.
  
• Kur luan, luan me përsëritje dhe në mënyrë stereotipe.
  Fizikisht është më pak i aftë se sa fëmijët tjer ë në të njejtën
  moshë.
  
• Nuk i kontrollon të dalat jashtë dhe urinimin.
  
• Sërish fillon të urinojë në mbathje pas një periudhe kur ka qenë “i
  thatë” gjatë ditës.
  
• Ende flet joqartësisht apo nuk shqipton fjali.
  
• Nuk është i aftë të ndjek instrukcione verbale.
  
• Nuk flet derisa luan.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• Pediatri juaj
  
• Këshillimore për zhvillimin
  Klinika e Pediatrisë, Ambulanca Konsultative Neurologjike
  

Temperatura e lartë është simptomë e shpeshtë në fëmijëri, e cila te
prindër pa edukatë mjekësore dhe pa eksperiencë të mjaftueshme
shpesh shkakton stres dhe reakcion paniku. Prandaj, lexojeni me
kujdes këtë tekst!
Cila temperaturë llogaritet si normale kur fëmija është e
shëndoshë?
Temperatura trupore normale është 37 0C. Gjatë ditës mund
të fluktuojë nga 36.10 C në mëngjes deri 380C vonë pasdite, por
fëmija është në gjendje të mirë shëndetësore dhe është i disponuar.
Si matet temperatura?

• Me prekje të rëndomtë të ballit, fytyrës dhe stomakut, nënat mund të
  orientohen se a ka fëmija temperaturë të lartë.
  
• Megjithatë, mënyra e vetme e sigurtë që të vërtetohet se fëmija ka
  temperaturë të lartë është që të matet ajo. Temperatura trupore mund të
  matet në zorrën e trashë (rektum), në gojë dhe nën sqetulla (aksilë).
  
• Mos përdorni shirita që vendosen në ballin e fëmijës ose termometra
  që nuk duken të sigurtë.
  
• Cila temperaturë llogaritet si e lartë?
  

Në përgjithësi, llogaritet se temperatura është e lartë nëse
temperatura rektale (në pasdalje) është mbi 38°C, orale (në gojë) mbi 37.8°C
ose aksilare (nën sqetulla) mbi 37.2°C.
Lloje të termometrave

• Termometri më i sigurtë është elektroniku, ai është më i lehtë për
  përdorim, por më i shtrenjtë.
  
• Më shpesh përdoret termomteri prej qelqi me zhivë, i cili është edhe
  më i lirë. Mund të përdoret për matje të temperaturës aksilare, por edhe
  rektale dhe orale. Para çdo përdorimi, është e rëndësishme që të
  shkundet zhiva, ashtu që vija e zhivës të bie nën 370 C. Pas çdo
  përdorimi lajeni me ujë dhe e thani. E rruani në vend të sigurtë larg
  fëmijëve, në këllëf që të mbrohet nga thyerja.
  
• Matja e temperaturës (udhëzim)
  

Matja e temperaturës aksilare. E vendosni termometrin në mesin e

• sqetullës me njërën dorë, ndërsa me dorën tjetër e mbani fortë dorën e
  fëmijës. Mbajeni kështu 3-4 minuta.
  
• Matja e temperaturës orale. Matni temperaturë në gojë vetëm nëse
  fëmija bashkëpunon dhe te fëmijë më të mëdhenj se 5 vjet. Fëmijët më të
  vegjël mund të kafshojnë dhe ta thyejnë termometrin. Fëmija mund të
  rrijë ulur ose i shtrirë. E vendosni majën e termometrit nën gjuhën e
  fëmijës i thuani fëmijës që t'i mbyll buzët, por të mos e kafshojë
  termometrin. Mbajeni kështu termometrin 2-3 minuta. Mos e lini fëmijën
  vetëm, me termometrin në gojë.
  
• Pasi që njëherë konstatohet ngritje e temperaturës, nuk duhet matje
  e shpeshtë, përveçse në situata kur fëmija duket shumë i nxehtë ose
  shumë i sëmurë.
  

A është e rrezikshme për fëmijën temperatura e lartë?

• Zakonisht temperatura nuk është e rrezikshme, as që mund t'i bëj keq
  fëmijës me përjashtim kur është e lartë (mbi 41.10), kur mund të ketë
  efekte të padëshirueshme mbi funksionin e trurit.
  
• Në fakt, temperatura e lartë gjatë infeksioneve është e dobishme për
  organizmin. Në kushte të temperaturës së lartë, mikroorganizmat
  (shkaktarët e infeksioneve) shumëzohen më ngadalë, dhe krijojnë më pak
  produkte toksike.
  
• Temperatura i zmadhon aftësitë e organizmit të luftojë me
  infeksionet dhe e zmadhon efikasitetin e antibiotikëve.
  

Si e rregullon organizmi temperaturën trupore?
Temperatura trupore rregullohet përmes qendrës që është e vendosur
në pjesën e trurit e quajtur Hipotalamus. Temperatura shfaqet kur ky
“termostat” është i zhvendosur, në vlera më të larta se normalja.
Cilat janë shkaqet më të shpeshta për ngritje të temperaturës?

• Ngritja e temperaturës mund të shkaktohet nga substanca që lirohen
  në organizëm, si përgjigje ndaj infeksionit, kancerit, disa sëmundjeve
  joinfektive (p.sh..artriti reumatoid juvenil), disa barëra dhe vaksina.
  
• Afatshkurt, temperatura mund të ngritet gjatë lodhjes, nëse
  temperatura e jashtme është shumë e lartë ose nëse fëmija pranon ushqim
  të nxehtë dhe pije të nxehta. Në këta raste nuk bëhet fjalë për
  temperaturë të vërtetë. Organizmi orvatet që me djersitje ta ul
  temperaturën kah normalja.
  
• Përkundrazi nga mendimi i përhapur, dalja e dhëmbëve nuk shkakton
  temperaturë.
  
• Më shpesh temperature e lartë është simptomë, e cila shfaqet në
  suazat e ndonjë sëmundjeje infective. Zakonisht bëhet fjalë për
  infeksione virale, temperatura nuk është më e lartë se 38.3-40 C dhe
  zgjat 2-3 ditë.
  
• Si të hetoj që fëmija im ka temperaturë?
  

• Fëmijët zakonisht shfaqin simptoma që janë të lidhura me sëmundjen
  ekzistuese, që ka sjell deri te ngritja e temperaturës (p.sh. kruarje te
  ethet me rash, kollitje te infeksionet respiratore, dhembje te
  infeksionet e veshit).
  
• Vetë ngritja e temperaturës shkakton përshpejtim të frymëmarrjes, të
  pulsit, ethe dhe djersitje. Ethet janë shenjë se organizmi mundohet ta
  risin temperaturën; djersitja tregon se organizmi mundohet ta ul
  temperaturën.
  
• Si efekte anësore mund të shfaqen plogështi, dehidrim i lehtë,
  ndonjëherë çrregullim i vetëdijes dhe konvulsione febrile
  

A korrespondon lartësia temperatura me seriozitetin e sëmundjes?
Jo çdo herë. Pamja dhe gjendja e përgjithshme e fëmijës sugjerojnë
më shumë për seriozitetin e sëmundjes, se sa lartësia e temperaturës.
A mund të sjell temperatura e lartë deri te disa komplikime?

• Te fëmijët normalë, temperatura e lartë rrallë shkakton komplikime.
  
• Nëse fëmija është tepër i nxehtë dhe nuk ka mënyrë që ta eliminojë
  nxehtësinë mund të shfaqet pika e diellit. Kjo mund të ndodh nëse fëmijë
  febril vishet shumë ose nëse vendoset në afërsi të burrimit të
  ngrohtësisë ose nëse lihet në veturë në diell direkt, pa ventilim
  adekuat.
  
• Humbja e tepërt e lëngjeve që ndodh përmes djersitjes ose përmes
  frymëmarrjes të përshpejtuar, mund të sjell deri te dehidrimi. Në atë
  rast, nëna vëren se pelenat që zakonisht janë tepër të lagura, tani janë
  të thata (urinim i pakët), ndërsa urina është shumë e koncetruar dhe ka
  erë të fortë. Fëmija i dehidruar është më shumë i prirur ndaj pikës së
  diellit.
  
• A mund të sjell temperatura e lartë deri te konvulsionet febrile dhe cili është rreziku?
  

Me këtë emër emërtohen ngërçet të shkatuara nga temperatura e
lartë. Vetë ataku duket shumë dramatik. Fëmija përnjëherë e humb vetëdijen,
sytë janë të ngulitura kah lart dhe fillon të dridhet.

• Edhe pse sulmet e tilla ngjasojnë në ato epileptiket, konvulsionet
  febrile të pakomplikuara jantë të parrezikshme. Ata mund të përsëriten
  gjatë një situate tjetër me temperaturë të lartë, por zakonisht nuk
  sjellin deri te epilepsia, dhe tepër rrallë shkaktojnë dëmtim të trurit.
  
• Shfaqen te rreth 4% e fëmijëve, më shpesh në moshë prej 1-3 vjet.
  Zakonsiht zgjasin më pak se 15 minuta.
  
• Kujdes! Ndonjëherë konvulsionet e shoqëruara me temperaturë
  sinjalizojnë inflamacion të cipave të trurit (meningjit) dhe prandaj
  fëmijët me konvulsione febrile duhet të dërgohen te mjeku, i cili do ta
  kërkojë shkakun dhe do ta fillojë tretmanin
  

Si të veprojnë prindërit kur fëmija ka temperaturë të lartë?

• Te shumica e fëmijëve me temperaturë të lartë në pyetje është
  infeksion viral banal, për të cilin më shpesh nuk është e nevojshme
  konsultë mjekësore. Prindërit duhet të dijnë t'ia japin fëmijës ndihmën
  e parë të vërtetë dhe më tutje të vendosin a është e nevojshme ta
  dërgojnë te pediatri. Masat që duhet t'i ndërmerr prindi ndahen në të
  a.q. suportive – pa përdorim të barnave dhe ulje të temperaturës me
  përdorim të barërave.
  
• Nëse fëmija ka temperaturë, por është i disponuar, i lumtur, ha, pi
  ose luan, nuk ka nevojë për barëra. Visheni me veshje të lehtë ose ia
  hiqni teshat, që të lejoni ngrohtësia të eliminohet përmes lëkurës. Nëse
  ka ftohtë ose ka ethe e mbuloni me mbulesë ose batanie të hollë.
  Mundohuni të pushojë – aktiviteti e rrit temperaturën. I jepni lëngje
  plotësuese që ta pengoni dehidrimin (ujë, pije të ftohta, lëngje frutash
  ose çfardo tjetër që do të pijë). Në mesin tonë metodë e njohur është
  vendosja e kompresave të ftohta nga alkooli ose masazh i trupit me
  alkool. Prindërit duhet të dijnë se alkooli, sidomos te fëmija i vogël
  (foshnja) mund të shkaktoj helmim me alkool, përmes inhalimit të avullit
  të alkoolit ose përmes lëkurës.
  
• Barërat që jepen për uljen e temperaturës nuk shërojnë, por vetëm i
  ndihmojnë fëmijës të ndjehet më mirë. Jepni Acetaminophen (emra
  komercial Panadon, Paracet, Febricet, Paracetamol etj.) Doza fillestare
  është 15 mg/kg, e pastaj në çdo 6 orë në dozë prej 10 mg/kg, por
  asnjëherë më shpesh se 5 herë për 24 orë. Nëse gjatë natës lëshohet një
  dozë, në mëngjes doza fillestare është sërish 15 mg/kg. Nëse vendoseni
  për Ibuprofen (Brufen), e jepni në çdo 6-8 orë. Doza është 7 mg/kg në
  çdo 8 orë.
  
• Mos përdorni aspirinë për temperaturë – lidhet me sëmundje serioze
  siç është sindromi i Rejit.
  
• Zakonisht me barërat antipiretike temperatura do të ulet, por nuk do
  të normalizohet. Në rrjedhën e mëtutjeshme të sëmundjes, temperatura
  zakonisht varion dhe më shpesh barërat do të duhet të përsëriten. Por
  jeni të kujdesshëm, pa konsultë me mjekun mos jepni vetë antipiretikë,
  më gjatë se 3 ditë. Në qoftë se jepen gjatë kohë ose në doza më të
  mëdha, këta barëra janë toksike. I rruani larg nga fëmijët. Nëse
  temperatura është mbi 400 C edhe pse ka kaluar gjysmë ore pasi që keni
  dhënë antipiretik, lajeni fëmijën me ujë të vakët. Mos pritni
  temperatura të bie nën 38°C. Mos shtoni alkool te uji, nëse thithet
  alkooli mund të shkaktoj helmim me alkool. Asnjëherë mos e lini fëmijën
  vetë na vaskë, aksidente mund të ndodhin edhe kur priten më së paktu.
  

Udhëzime speciale për fëmijët me konvulsione febrile

• Nëse fëmija juaj ka histori të mëparshme për konvulsione febrile,
  atëherë barërat për uljen e temperaturës duhet të jepen menjëherë pas
  çdo ngritje të temperaturës. Jepni acetaminofen ose ibuprufen sipas
  dozave të rekomanduara për 48 orë (ose më gjatë nëse perziston
  temperatura).
  
• Nëse fëmija fiton konvulsione uleni temperaturën sa më shpejtë që
  mundeni, me atë shkurtohen konvulsionet. Zhvisheni fëmijën dhe vendosni
  lecka të lagura në fytyrë dhe në qafë. Me pjesën tjetër të ujit të
  ftohtë lageni barkun. Pasi që njëherë temperatura do të bie nën pragun
  për ngër?e, ata do të ndalen.
  
• Kur do të zgjohet fëmija, ia jepni dozën përgjegjëse të
  acetaminofenës dhe të ibuprufenës. E lini të pushojë. Mos u frikësoni,
  përskaj konvulsioneve, fëmija nuk është në rrezik derisa nuk është e
  kompromituar frymëmarrja dhe derisa ngjyra e lëkurës është rozë (te
  fëmijë me ten të errët të lëkurës orientohemi nga ngjyra e buzëve dhe
  shuplakave).
  
• Sa i përket tretmanit të mëtutjeshëm, konsultojeni pediatrin tuaj.
  
• Nëse ngërçet zgjasin më shumë se 5 minuta ose nëse fëmija është më i
  vogël se 1 vjet ose nëse ngërçet shfaqen për herë të parë, menjëherë e
  dërgoni fëmijën te mjeku.
  
• Kur të drejtoheni te mjeku?
  

• Dërgojeni fëmijën tuaj urgjent te mjeku në situatat që vijojnë: nëse
  fëmija është më i vogël se 2 muaj, nëse temperatura është më e lartë
  40.40 C, nëse zgjohet rëndë, nëse është konfuz ose me vetëdije të
  çrregulluar, nëse qan dhembshëm, nëse duket shumë i sëmurë, nëse është
  prezent rrezik për infeksion serioz (p.sh. fëmijë me abnormalitet të
  imunitetit), nëse ka konvulsione, nëse e ka qafën e shtangur, nëse në
  lëkurë janë prezente njolla të kuqe (pika), nëse merr frymë vështirë,
  dhe kjo nuk korigjohet edhe pasi ia pastroni hundën.
  
• Në situatat që vijojnë edhe pse nuk është urgjente, prapë se prapë
  duhet ta kosultoni pediatrin tuaj: nëse fëmija është i moshës prej 2-4
  muaj, nëse temperatura është e lartë (400C) sidomos nëse fëmija është më
  i vogël se 2 vjet, nëse gjatë urinimit ndjen djegie ose dhembje, nëse i
  dhemb veshi, nëse shqepon gjatë të ecurit (paraprakisht ka ecur
  normalisht), nëse ankohet për dhembje barku, nëse temperatura zgjat më
  shumë se 72 orë, nëse ka temperaturë më shumë se 24 orë pa arsye të
  qartë, nëse temperatura është ulur më gjatë se 24 orë dhe pastaj është
  shfaqur sërish.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• Pediatri juaj
  
• Klinika e Pediatrisë, Ambulanca e Përgjithshme
  

Ç'është imunizimi(vaksinimi)?
Imunizimi (vaksinimi) është procedurë me të cilën
mundësohet mbrojtja nga sëmundjet ngjitëse. Imunizimi është
mënyra më e mirë për mbrojtjen e fëmijëve nga sëmundjet e rënda
që mund të shkaktojnë edhe vdekje. Në R. e Maqedonisë fëmijët
vaksinohen pa pagesë kundër:

• 
  Hepatitit B
  
• 
  Tuberkulozit
  
• 
  Paralizës së fëmijëve
  
• 
  Difterisë
  
• 
  Kollës së bardhë
  
• 
  Rubeolës
  

Si ndikojnë vaksinat?

• 
  Vaksinat përmbajnë shkaktarë sëmundjesh të dobësuar ose të vrarë. Të
  përgatitur si vaksinë, ata nuk mund të shkaktojnë sëmundje te fëmija.
  
• 
  Me injektimin e vaksinës në organizmin e fëmijës krijohet mekanizëm
  mbrojtës natyral, me krijimin e antitrupthave dhe qelizave mbrojtëse.
  Nëse gjatë jetës fëmija infektohet me sënundjen kundër së cilës është i
  vaksinuar, rezistenca e fituar pas vaksinimit do ta mbrojë nga sëmundja
  e rëndë dhe komplikimet.
  
• 
  Për mbrojtje komplete dhe të qëndrueshme të fëmijës, është e
  nevojshme të jepen një numër i ndryshëm i dozave të vaksinave, në
  intervale kohore të caktuara dhe në moshë të ndryshme të fëmijës. Për
  këtë qëllim ekziston kalendari i vaksinimit.
  

Si jepen vaksinat?
Varësisht nga lloji, vaksina jepet me:

• 
  Injeksion (në muskul, nën lëkurë)
  
• 
  Lugë (te pihet)
  

<li> Kur mund të vaksinohet, dhe kur duhet të shtyhet ose të mos vaksinohet aspak një fëmijë? Para çdo vaksinimi, fëmija kontrollohet detyrimisht. Një infeksion i zakonshëm dhe i lehtë i rrugëve të frymëmarrjes, me një temperaturë lehtë të ngritur, nuk duhet të jetë shkak për shtyrjen e termit të rregullt për vaksinim. Pediatrit tuaj gjithsesi duhet t'i tregoni nëse fëmija ka patur: > Reaksion të rëndë pas dozës paraprake të vaksinës Një formë të rëndë të alergjisë Imunitet të dobësuar (për shkak të sëmundjes ose pranimit të barërave) Ka pranuar gjak ose produkte tjera të gjakut Pengesa në zhvillimin neurologjik Në bazë të të dhënave nga biseda me prindërit dhe kontrolli i fëmijës, mjeku do të vendos ë se a do të vaksinohet fëmija. Si të veproni nëse e lëshoni termin e rregullt për imunizim ? Më së miri është imunizimi të realizohet sipas kalendarit për imunizim, pasi që vetëm imunizimi i rregullt dhe i plotë jep një mbrojtje të sigurtë të fëmijës. Në qoftë se për shkaqe të arsyeshme lëshohet termi i rregullt, pediatri juaj sipas rekomandimeve që vlejnë për situatën konkrete, do të rekomandojë kur të vazhdohet me imunizimin. Ç'do të ndodh nëse fëmija nuk vaksinohet? Nëse gjatë tërë jetës së tij nuk vjen në kontakt me shkaktarët e sëmundjeve të rënda ngjitëse, nuk do t'i ndodh asgjë. Por, nëse eksponohet në cilëndo nga këto sëmundje, sigurisht do të sëmuret, dhe janë të mundshme komplikime dhe vdekje. Është shumë e rëndësishme të dihet që sëmundja sigurisht do të transmetohet te fëmijët dhe te të riturit në rrethinë, të cilët nuk janë rezistent pasi që nuk janë të vaksinuar ose nuk e kanë kaluar sëmundjen. Kjo do të thotë, paraqitje e epidemisë me numër të paparashikueshëm të përfundimeve me vdekje. Me imunizimin, nuk i mbrojmë vetëm fëmijët tanë, por edhe nipërit edhe stërnipërit. Si ilustrim, sëmundja e rëndë e njohur si lia e vërtetë (Variola vera), më nuk ekziston, në falë të imunizimit. Prandaj, sot më, fëmijët nuk vaksinohen kundër kësaj sëmundjeje. Me realizimin komplet të programit për vaksinim, së shpejti pritet edhe çrrënjosja e paralizës së fëmijëve, e pastaj edhe e fruthit. A mund të shfaqen efekte të padëshirueshme nga vaksinimi? Efektet e padëshirueshme nga imunizimi janë të rralla dhe rreziku nga komplikimet është shumë më i vogël për fëmijën dhe për shoqërinë, se sa të mos realizohet imunizimi aspak. Gati se gjysma e fëmijëve të vaksinuar do të shfaqin ndonjë reaksion në vendin ku e kanë pranuar vaksinën. Më së shpeshti kjo është kruarje me të skuqur, ënjtje ose dhembje. Rreth 25% do të shfaqin shqetësim dhe temperaturë të lartë. Këto reaksione të padëshirueshme menjanohen me venien e kompresave të ftohta dhe dhënien e antipiretikëve dhe analgjetikëve (panadon, eventualisht brufen dhe ngjashëm). Përveç kësaj, si edhe gjatë çdo sëmundje tjetër, fëmijës duhet t'i jepet ushqim i lehtë dhe shumë lëngje. Dhënia gji atëherë është gjëja më e çmueshme. Rreth 15% e fëmijëve që kanë pranuar vaksinë kundër morbilit, 7-10 ditë pas vaksinimit mund të shfaqin simptoma që i ngjasojnë formës së lehtë të infeksionit me morbili - morbili mitigant (shpërthim atipik në lëkurë, temperaturë e lehtë). Rreth 10% e fëmijëve të vaksinuar kundër rubeolës, pas 2-8 javë mund të shfaqin reaksion në formë të dhembjes dhe ënjtje e lehtë e nyjeve. Vaksinimi kundër shytave rallë jep komplikime. Shumë rrallë, pas vaksinimit mund të shfaqen efekte të padëshirueshme më të rënda: encefalopati akute, konvulsione në tre ditët e para pas vaksinës, temperaturë e lartë me të qamur të pandërprerë dhe një gjendje e ngjashme me shokun dhe reaksion anafilaktik, menjëherë pas pranimit të vaksinës. Në rast të shfaqjes së këtyre simptomave, fëmija duhet menjëherë të dërgohet te mjeku. Pranimi i sërishëm i së njejtës vaksinë, te këta fëmijë është i ndaluar (kontraindikuar). Ku të drejtoheni për ndihmë Pediatri juaj. Klinika e Pediatrisë – Ambulanca Konsultative e Imunologjisë Klinika për Sëmundje Infektive </li>

Cilat janë shkaqet më të shpeshta?
Vjellja dhe diarreja janë simptoma të shpeshta të cilat mund
të shfaqen në suaza të më shumë sëmundjeve. Shkaku më i shpeshtë janë
gabimet kualitative dhe kuantitative në ushqim.

• 
  Zvjerdhja e hershme ose kalimi ne ushqim të përzier mund të jetë
  shkaku për vjellje dhe diarre.
  
• 
  
  Në disa raste vjellja është si rezultat i alergjisë ndaj qumështit
  të lopës.
  
• 
  
  Dhënia e ushqimit që nuk përgjigjet për moshën,
  ushqim i yndyrshëm ose i infektuar gjithashtu mund të jetë shkak për
  vjellje e ndjekur me diarre. Kjo ndodh më shpesh gjatë muajve të verës.
  
• 
  Infeksionet akute të zorrëve, të shkaktuara nga bakteret dhe viruset
  gjithashtu shkaktojnë vjellje dhe diarre, të cilat transmetohen lehtë
  nga fëmija në fëmijë. Në raste të tilla është e rëndësishme të izolohen
  të sëmurët.
  
• 
  Vjellje dhe diarre mund të paraqitet si fenomen shoqërues gjatë
  infeksionit të veshit, infeksion urinar ose gjatë problemeve tjera.
  
• 
  Vjellje karakteristike haset te stenoza e pilorit (anomali e lindur,
  te e cila është prezent ngushtim te dalja nga lukthi). Paraqitet më
  shpesh te foshnjat meshkuj diku pas ditës së 15-20 pas lindjes. Vjellja
  ndodh menjëherë pas pirjes gji, dhe ka karakterin e “shadervanit”, nga
  dita në ditë përforcohet ndërsa fëmija mbetet i uritur dhe humb në
  peshë. Jashtëqitjet janë të pakta dhe të errta. Kjo sëmundje sot
  përcaktohet me ekzanimim ultrasonografik dhe shërohet me operacion.
  
• 
  Duhet të bëhet dallim mes vjelljes së vërtetë dhe gromësirës që
  shfaqet te foshnjat pas pirjes gji. Kjo mund të jetë e shoqëruar me
  vjelljen e sasisë së vogël të qumështit. Kjo është dukuri normale.
  

A janë ngjitëse vjellja dhe diarreja?
Ndonjëherë mund të jenë ngjitëse, në varshmëri nga sëmundja që i ka
shkaktuar.

A tregojnë vjellja dhe diarreja se bëhet fjalë për sëmundje serioze?

• 
  Më shpesh shfaqen si fenomen kalues dhe nuk bëhet fjalë për sëmundje
  serioze.
  
• 
  Më rrallë mund të ndodh ë dehidrim, i cili do ta kërcënojë jetën e
  fëmijës, sidomos te foshnjat e vogla.
  
• 
  Në disa raste vjellja dhe diarreja sugjerojnë për prezencë të
  sëmundjes serioze, e cila duhet të diagnostikohet dhe të shërohet
  shpejtë.
  
• 
  Shumica e sëmundjeve që manifestohen me vjellje dhe diarre janë të
  lehta dhe reagojnë mirë në terapi të rëndomtë.
  

Tretmani
Vjellje

• 
  Shumica e vjelljeve nëse trajtohen siç duhet ndërpriten pas 8-12
  orësh. Nëse fëmija vjell, duhet të jepet tretje elektrolite në sasi të
  vogla, një lugë kafeje në çdo pesë minuta. Sasia zmadhohet gradualisht
  në varshmëri nga toleranca.
  
• 
  Nëse fëmija nuk vjell pas 8-12 orë futet ushqim solid. Foshnjave u
  jepet ujë orizi. Fëmijëve më të mëdhenj oriz pilaf, krekera ose bukë të
  rreshkur.
  
• 
  Qumështi futet nëse foshnja nuk vjell 12-24 orë.
  

Diarreja

• 
  Nëse fëmija ka diarre, menjëherë duhet filluar me dhënjen e
  lëngjeve. Për këtë sëmundje, më e rëndësishme është sa do të pijë, se sa
  do të ha. Më së miri është t'i jepet tretje orale elektrolite (siç është
  Neliti), i cili është special i formuluar për foshnja dhe fëmijë të
  vegjël.
  
• 
  Nuk duhet të jepen lëngje frutash ose pije të ëmbla, sidomos jo
  foshnajve të vogla.
  
• 
  Fëmijëve më të mëdhënj që pranojnë ushqim solid u jepen banane, oriz
  pilaf, drithëra të ziera, molla dhe mish të zier.
  
• 
  Duhet të vazhdohet me dhënien gji ose me qumështin nga formula (nëse
  është në ushqim artificial), me përjashtim nëse e ndalon mjeku.
  
• 
  Mes ushqimeve duhet të jepen lengje të kthejllta.
  

Cilat janë shenjat që ka ndodhur dehidrimi?
Rreziku më i madh gjatë diarresë së rëndë dhe të prolonguar dhe/ose
vjelljes është dehidrimi – humbje e ujit nga organizmi. Foshnjat e vogla
mund të dehidrojnë shpejtë. Shenjat për dehidrim janë:

• 
  Etje ekstreme ,
  
• 
  Urinon pak (rrallë dhe me sasi të vogla të urinës). Normal, shumica
  e foshnjave janë “të lagura deri në fyt” gjatë çdo ndërrimi (më së paku
  6 herë gjatë ditës).
  
• 
  Letargji dhe polgështi ,
  
• 
  Sytë janë të gropuara, buzët janë të thata, nuk ka lot, lëkura duket
  e rrudhur – me turgor të zvogëluar.
  

Kur të drejtoheni te mjeku?
Kontaktoni me mjekun tuaj nëse është prezente kjo që vijon:

• 
  Diarre dhe vjellje që nuk reagojnë në terapi.
  
• 
  Nëse janë prezente shenjat e dehidrimit.
  
• 
  Nëse bëhet fjalë për inflamacion të veshit ose fëmija ankohet në
  vështirësi gjatë urinimit.
  
• 
  Nëse jashtëqitjet janë me gjak, nëse temperatura perziston ose nëse
  është prezent shqetësim ekstrem.
  

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• 
  Pediatri juaj
  
• 
  Klinika e Pediatrisë , Ambulanca e Përgjithshme
  

Gazola i ka lexuar keto postime sajmiri mi ?

jo jo akoma se nuk e di se i kam postuar ..hahhahaha